Alexandra Åšwigut
Fryderyk Chopin
Chopina w Australii
Fryderyk Chopin (1810-1849) nigdy nie przybył do Australii, jednak jego sława i muzyka dotarły do Australii jeszcze za jego życia. Nawet wielkie odległości między Europą a Australią nie mogły powstrzymać jego wpływu na muzykę i jej dziedzictwa.
​
Prawdopodobnie pierwsza wzmianka o Chopinie w australijskiej gazecie pojawia siÄ™ w 1842 r. (Inquirer, 2 lutego 1842 r.) w przedrukowanym artykule znanego angielskiego krytyka muzyki Henry Henry Chorley'a na temat gry na fortepianie Mendelssohna:
​
„Przecież jego wykonanie nie ma nic z wykwintnej finezji Moschelesa, na podstawie której powiedziano, że ‘wyczuwa siÄ™ dowcip w jego grze’- nic z delikatnych i pÅ‚aczliwych, duchowych pokus Chopina, który mknie po klawiszach tak sugestywnym i delikatnym jak pajÄ™czyna dotykiem, że najbardziej prymitywne i najbardziej chromatyczne harmonie jego muzyki odpÅ‚ywajÄ… spod jego rÄ™ki niewyraźne ale nie nieprzyjemne jak dzikie i okieÅ‚znane dysonanse harfy eolskiej; żadna z genialnych ekstrawagancji Liszta, dziÄ™ki którym rzuca on Å›wiatÅ‚o na każdy grany przez siebie utwór, który okrasza żywym, ale oÅ›wiecajÄ…cym ogniem i tym wÅ‚aÅ›nie przekazuje kompozycji duszÄ™ peÅ‚nÄ… namiÄ™tnoÅ›ci lub olÅ›niewajÄ…cego ożywienia, taka interpretacja nigdy nie jest sprzeczna z intencjÄ… jej autora, ale przez to jest bardziej przejmujÄ…ca, bardziej intensywna, bardziej pÅ‚omienna a tym samym przekraczajÄ…ca marzenia samego kompozytora. A jednak nikt, kto sÅ‚yszaÅ‚ grÄ™ na fortepianie Mendelssohna, nie uzna jej za bezdusznÄ… — może nie być niÄ… podekscytowany i zafascynowany, wbrew wszelkim kaprysom i barwom fortepianu w porownaniu z dzisiejszymi instrumentami”. - Muzyczne tournée Chorley’a
​
Pierwsze ogłoszenie sprzedaży muzyki Chopina w Australii pojawia się w [gazecie] Sydney Morning Herald dn. 28 sierpnia 1843 r. Niejaki pan Marsh, pracujący na Bligh Street, notuje:
​
„Wraz z tym samym przybyciem ma dużą ilość najnowszej i najbardziej popularnej muzyki wszelkiego rodzaju, miÄ™dzy innymi „NowÄ… wielkÄ… operÄ™ Aubera „Diamenty Korony” zaaranżowanÄ… na różne sposoby oraz wszystkie nowe kompozycje Mulberga, Dohlera, Chopina, Herza, Czernego, itd., itd. WielkÄ… różnorodność uwertur, pieÅ›ni, duetów, walców, kwadryli itd., itd. WÅ›ród tych ostatnich wszystkie dworskie kwadryle z ostatniego sezonu.” Sydney Morning Herald, 28 sierpnia 1843
​
InteresujÄ…cym jest również to, że w tym artykule jest nadmienione, że Marsh sprzedaje fortepiany firmy Erard.
​
Ta sama reklama zostaÅ‚a umieszczona w [gazetach] Maitland Mercury, 2 wrzeÅ›nia i Courier (Hobart) 29 wrzeÅ›nia tego samego roku. Warto również zauważyć, że w Maitland Mercury [nazwisko] Mulberga zostaje zmienione na Thalberga. W ciÄ…gu nastÄ™pnego roku widzimy wersje tej reklamy w wielu gazetach, wymieniajÄ…cymi nazwisko Mulberga, a czasem Thalberga. Podobne ogÅ‚oszenia pojawiaÅ‚y siÄ™ w latach 1850., kiedy reklamowano jego muzykÄ™ na sprzedaż w różnych lokalach w Sydney.
​
Prawdopodobnie pierwszym publicznie ogłoszonym koncertem obejmującym wykonanie utworu Chopina przez Madame Herwyn 25 kwietnia 1854 r. Utworem ten był walc op. 18 E-dur Chopina. (The Sydney Morning Herald , 24 kwietnia 1854)
​
Urodzona we Francji Madame Celestine Herwyn i jej mąż skrzypek Henry przybyli do Sydney parowcem 3 lutego 1854 r. (przez Melbourne i Portmouth), a reputacja jako muzyków najwyższego rzÄ™du ich wyprzedzaÅ‚a. Ich pierwszy publiczny koncert, Wieczór Muzyczny, odbyÅ‚ siÄ™ we wtorek 28 lutego 1854 r. w salach przy 8 Church-hill Street, naprzeciwko starego koÅ›cioÅ‚a Å›w. Filipa. Koncert ten byÅ‚ pierwszym z serii czterech. NastÄ™pnie ogÅ‚osili drugÄ… seriÄ™ szeÅ›ciu koncertów ponownie we wtorki w swoim aparatamencie, poczÄ…wszy 4 kwietnia. Chopin byÅ‚ grany na czwartym z tych koncertów.
​
Monsieur i Madame Herwyn występowali poza Sydney, między innymi w Geelong i Hobart. Występ w Hobart był dla Instytutu Mechaniki, w jego gmachu; w tym czasie, we wczesnej kolonii, Instytut ten był wielce znaczącym ośrodkiem rozpowszechniania kultury, w tym muzycznej.
13 marca 1854, Royal Victoria Theatre
Kolejnym znaczÄ…cym wydarzeniem chopinowskim byÅ‚ przyjazd pana Edouarda Boulangera w styczniu 1855 r., samozwaÅ„czego ucznia Chopina, ucznia, którego programy regularnie zawieraÅ‚y utwory kompozytora i dziÄ™ki temu mamy pierwsze recenzje wykonania Chopina w kraju. Jego pierwszy koncert, ponownie zatytuÅ‚owany „Wieczór Muzyczny”, odbyÅ‚ siÄ™ 22 lutego 1855 r. Jedna z reklam poprzedzajÄ…cych koncert opisuje pana Boulangera:
​
„Muzyka. — Jutrzejszy wieczorek muzyczny wyda pan E. Boulanger, pianista o wielkiej renomie w Europie i Ameryce. ByÅ‚ uczniem wybitnego i opÅ‚akiwanego Chopina, którego przedwczesna Å›mierć pogrążyÅ‚a w gÅ‚Ä™bokim smutku FrancjÄ™ oraz wszelkie kraje, w których nauka muzyczna o najwyższym standarcie byÅ‚a znana i ceniona. WystÄ™py M. Boulangera dla Królowej Wiktorii i pochlebna aprobata Jej Królewskiej MoÅ›ci jest zanotowana w czoÅ‚owych angielskich czasopismach. Jako kompozytor, M. Boulanger jest również wysoce ceniony w Europie; Cesarzowa Francuzów wyraźnie zezwoliÅ‚a na zadedykowanie jej „Meditations Harmoniques”. SÅ‚yszeliÅ›my pana Boulangera na próbie i możemy mówić o jego dobrym guÅ›cie i mistrzowskiej grze pianisty. Można powiedzieć, że lewÄ… rÄ™kÄ… wywoÅ‚uje efekty, które niewÄ…tpliwie zaskoczÄ… wielu naszych mÅ‚odych, peÅ‚nych aspiracji muzyów; a osobom starszym przypomnÄ… czasy, kiedy Hummell, Moschelles, Liszt, Cramer i inni przekazywali piÄ™kno instrumentu, którego lotne nuty, tak czÄ™sto opisywane przez tych, którzy lubiÄ… „zatrzymywać siÄ™ na nutach kadencji”, zapewniÅ‚y fortepianowi reputacjÄ™ tworzenia orkiestry samej w sobie. M. Boulanger bÄ™dzie wspomagany przez paniÄ… Spence, która po raz pierwszy wystÄ…pi w Sydney. Pani ta jest uczennicÄ… Garcii i jest wysoce ceniona w krÄ™gach muzycznych. Pani St. John Adcock, byÅ‚a bardzo życzliwie przyjmowana na ostatnich koncertach; wystÄ…piÄ… również pan J. Fairchild i pan Henry Marsh. Za zezwoleniem puÅ‚kownika Bloomfielda i oficerów 11 puÅ‚ku wojska Jej Królewskiej MoÅ›ci, czÅ‚onkowie jego znakomitej orkiestry bÄ™dÄ… pomagać w zorganizowaniu wieczoru.” (The Sydney Morning Herald, 21 lutego 1855)
​
WyglÄ…da na to, że pan Boulanger miaÅ‚ wykonać najwyższej klasy scherzo b-moll na koncercie w Towarzystwie Filhamonicznym w Sydney tego dnia, zgodnie z ogÅ‚oszeniem w tej samej sydnejskiej gazecie 3 lipca 1854 r. Doniesiono, że utwór byÅ‚ „… jednym ze znakomitych, bo i być może najbardziej wyszukany i najtrudniejszy z utworów tego wielkiego muzyka na fortepian”. Jego wystÄ™p zostaÅ‚ pozytywnie oceniony 11-ego [lipca] jako „… wykonany z wielkiej mierze umiejÄ™tnie i w dobrym guÅ›cie…”. Pan Boulanger daÅ‚ kilka koncertów dla tego Towarzystwa w 1855 roku i nadal wystÄ™powaÅ‚ w Sydney w 1863 roku.
​
Popularność dzieÅ‚ Chopina rozszerzaÅ‚a swoje krÄ™gi wÅ›ród amatorskich muzyków. Courier (Rockhampton, Qld.) 19 października 1863 doniósÅ‚ o utworach Chopina, które znalazÅ‚y siÄ™ w programie WÄ™drujÄ…cych Bardów – amatorskiego towarzystwa dla paÅ„ i panów „należących do najbardziej wytworych klas spoÅ‚ecznych”. Ich koncert odbyÅ‚ na rzecz Domu dla Nieuleczalnie Chorych.
W drugiej poÅ‚owie XIX wieku wielu artystów wykonywaÅ‚o na koncertach jeden lub dwa utwory fortepianowe Chopina, ale rzadko wiÄ™cej.
Zakomunikowano w [gazecie] Western Australian 8 marca 1887 r., że urodzona w Melbourne panna Florence Meyer daÅ‚a koncert w Salle Pleyel w Paryżu przedstawiajÄ…c najważniejsze dzieÅ‚a Chopina, Liszta i Schumanna. KontynuowaÅ‚a karierÄ™ jako pianistka w Australii i za granicÄ…. DziÅ› SzkoÅ‚a Muzyczna Uniwersytetu w Melbourne przyznaje nagrody Florence Menk-Meyer za najbardziej obiecujÄ…cÄ… interpretacjÄ™ dzieÅ‚ kompozytorów romantycznych, w tym Chopina.
Poważne badanie twórczoÅ›ci Chopina zamieszczone w [gazecie] Argus z 28 sierpnia 1890 r. pod tytuÅ‚em „Koncerty Chopinowskie” „dwa koncerty majÄ…ce pokazać geniusz i metody Fryderyka Chopina, zarówno kompozytora jak i pianisty, w wykonaniu pp. Pabst odbyÅ‚y siÄ™ ostatniego wieczoru w sali muzycznej Glena”. Odegrane zostaÅ‚o osiem preludiów, ballada i trzy nokturny.
Z okazji setnej rocznicy urodzin Chopina w 1910 r. pan William Silver ogłosił w Advertiser (Adelajda, Aust. Pd.) 3 marca 1910 r. stypendium dla najlepszego wykonawcy trzech dowolnych kompozycji Chopina.
Jak donosi [gazeta] Advertiser (Adelajda, Aust. Pd.) 2 lipca 1915 r. utwory Chopina były wykonane na koncercie dla YMCA na rzecz pomocy dla australijskich żołnierzy rannych w Egipcie.
Jedną z najwcześniejszych audycji radiowych przedstawiających Chopina ogłoszono w [gazecie] Argus, 1 listopada 1924 r., panna Myrtle Liddy miała wykonać walc e-moll 2 listopada. Uznanie dla muzyki Chopina rozpowszechniło się na nagrania dźwiękowe. Władysław Adam de Noskowski dziennikarz i Konsul Honorowy RP zrecenzował Moriza Rosenthala grającego I koncert e-moll Chopina nagrany przez [firmę] Parlophone. Była to jedna z najwcześniejszych recenzji nagrań na płytach i ukazała się w jego cotygodniowej kolumnie New Records (Nowe Nagrania) w Sydney Morning Herald, 27 lutego 1932 r.
W 1913 roku, na niedÅ‚ugo przed I wojnÄ… Å›wiatowÄ…, w Australii zostaÅ‚a wystawiona przez tancerzy Cesarskiego Baletu Rosyjskiego sztuka baletowa „Sylfidy”. Ten bialy balet jest taÅ„czony do muzyki Chopina w opracowaniu na orkiestrÄ™. Prima balerina Anna Pavlova podczas swojego pierwszego tournée po Australii w 1926 roku taÅ„czyÅ‚a kolejnÄ… wersjÄ™ „Sylfid” znanÄ… jako Chopiniana. Podczas swojego drugiego tournée w 1929 r. przedstawiÅ‚a wÅ‚asnej choreografii balet „Jesienne liÅ›cie”, obrazujÄ…cy losy kwitnÄ…cej chryzantemy, balet, który także zawieraÅ‚ różne utwory fortepianowe Chopina.
Balet „Sylfidy” byÅ‚ tak popularny, że zostaÅ‚ wÅ‚Ä…czony do programu wszystkich trzech australijskich tournée baletów rosyjskich w latach 1936-1940. PozostajÄ…cy w Australii czÅ‚onkowie zespoÅ‚u zakÅ‚adali wÅ‚asne zespoÅ‚y baletowe, Balet Polsko-Australijski, a późniejszy Balet Australijski, umieszczali „Sylfidy” w swoim repertuarze lub na przedstawieniach otwierajÄ…cych sezonach.
Wielcy polscy pianiÅ›ci koncentujÄ…cy w Australii dawali tylko recitale chopinowskie, poczynajÄ…c od Ignacego Jana Paderewskiego (1904, 1927), Artura Rubinsteina (1937, 1964), Ignacego Friedmana (1927, 1940-1943). Witold MaÅ‚cużyÅ„ski przybyÅ‚ do Australii w 100. rocznicÄ™ Å›mierci Chopina (1949) (oraz w 1956) i również daÅ‚ wszystkie recitale chopinowskie. Australijski pianista Roger Woodward, który przez sześć lat studiowaÅ‚ w Polsce, wykonaÅ‚ cykl wszystkich dzieÅ‚ Fryderyka Chopina w ratuszu w Sydney w czterech seriach obejmujÄ…cych ponad siedemnaÅ›cie programów w okresie od stycznia 1983 do lutego 1985.
Firma Carinia Records zostaÅ‚a zaÅ‚ożona w 1952 r. przez paÅ„stwa KuÅ‚akowskich, polskich emigrantów, której celem byÅ‚o udostÄ™pnienie muzyki emigrantom tÄ™skniÄ…cym za muzykÄ… ich ojczystych krajów. Carinia Records byÅ‚a jednÄ… z odnoszÄ…cych najwiÄ™ksze sukcesy prywatnych firm fonograficznych w Australii i w 1977 roku z okazji 25-lecia istnienia firmy pp. KuÅ‚akowscy podarowali Australii popiersie Fryderyka Chopina dÅ‚uta sÅ‚ynnego polskiego rzeźbiarza Alfonsa Karnego.
W drugiej połowie XX wieku powstało kilka towarzystw chopinowskich w stanie Wiktoria (zał. w 1964 r.), Sydney (1989 r.) a ostatnio Australijskie Towarzystwo Chopinowskie w Melbourne (1998 r.).
Popularność Chopina byÅ‚a widoczna w 2005 roku, kiedy radio ABC Classic FM przeprowadziÅ‚o ankietÄ™ d/t stu najpopularniejszych utworów fortepianowych, bez których Australijczycy nie mogliby żyć. Chociaż fantazja Impromptu op. 66 Chopina zajęła 13. miejsce, Australijczycy uwzglÄ™dnili jego kolejne dziewiÄ™tnaÅ›cie utworów. Å»aden inny kompozytor nie miaÅ‚ w tym sondażu wymienionych w sumie dwudziestu utworów. Chopin miaÅ‚ jednÄ… piÄ…tÄ… ze stu, co czyni go jednym z najpopularniejszych kompozytorów klasycznych.
Wygląda na to, że wielkie odległości między Europą i Australią nie zmiejszyły sławy Chopina, jego wływu i dziedzictwo za jego życia i do 200. rocznicy jego urodzin w 2010 roku.
**Zastrzeżenie: ta strona jest obecnie aktualizowana w celu poprawienia bÅ‚Ä™dnych i nieaktualnych materiaÅ‚ów**​